Mükemmeliyetçilik, birçok insan için başarıya ulaşmanın tek yolu gibi görünse de, aslında sağlıksız bir zihinsel yük haline gelebilir. Bu nedenle tam olarak ne olduğunu, sebeplerini ve nasıl değiştirilebileceğini öğrenmek hayatınızdaki yükleri hafifletmenizi sağlayabilir.
Mükemmeliyetçilik, bir kişinin kendisinden ya da başkalarından mükemmel sonuçlar beklemesiyle ortaya çıkan bir düşünce yapısıdır. Mükemmeliyetçiler, genellikle hata yapma korkusuyla yaşar, başarıyı mutlaka kusursuzlukla bağdaştırır ve bu yüzden sürekli bir içsel baskı altında kalırlar.
Elbette bu düşünceyi oluşturacak birçok sebep vardır:
Mükemmeliyetçiliğin temelinde genellikle düşük öz-değer veya özsaygı sorunu yatar. Mükemmeliyetçiler, kendilerini yeterince iyi görmezler ve başkalarına ya da kendi içlerindeki eleştirmenlere karşı sürekli olarak kanıtlanma ihtiyacı hissederler. Hata yapmaktan korkma, değersizlik hissiyle yakından ilişkilidir. Kişi, mükemmel olursa ancak o zaman kabul edileceğini düşünür.
Bu düşünce de genellikle çocukluk döneminde yaşanan deneyimler ile ortaya çıkar. Aileden gelen aşırı beklentiler, eleştirel ebeveyn tutumları veya sevginin başarıya endekslendiği bir ortamda büyümek, kişiyi ilerleyen yaşamında mükemmeliyetçi bir düşünce yapısına sürükleyebilir. Çocuk, sevgi ve onaylanmayı hak etmek için mükemmel olmak zorunda olduğunu öğrenir.
Hata yapma korkusu, başarısızlık korkusu veya eleştirilme korkusu da mükemmeliyetçi davranışların ardındaki ana motivasyonlar olabilir. Kişi, mükemmel sonuçlar elde ederek bu korkularla yüzleşmekten kaçınmaya çalışır. Ancak bu, sürekli olarak bir kaygı döngüsüne neden olur.
Bazı mükemmeliyetçiler için ise mükemmel olma çabası, kontrol etme arzusuyla bağlantılıdır. Hayatın belirsizliklerinden ve kaosundan kaçınmak için kendilerini kontrol altında tutmaya çalışırlar. Mükemmel sonuçlar elde etmek, onlara hayatlarında kontrol sahibi oldukları hissini verir.
Bir başka sebep ise kişinin ideal benlik algısıyla ilgili olabilir. İdeal benlik, kişinin olmak istediği, kendine koyduğu yüksek standartlardır. Mükemmeliyetçi insanlar, ideal benlik algıları ile gerçek benlik algıları arasında büyük bir fark görürler ve bu farkı kapatmaya çalışırlar. Ancak bu fark çok büyük olduğunda kişi, sürekli olarak başarısız ve eksik hissetmeye başlar.
Her ne kadar daha başarılı olmayı sağlayarak hedefe ulaşmayı kolaylaştırıyor gibi görünse de mükemmeliyetçiliğin zararları da vardır:
Mükemmeliyetçiler, beklentilerini karşılamadıklarında yoğun bir stres ve kaygı yaşarlar. Başarısızlık korkusu, onların sürekli diken üstünde hissetmesine neden olur. Sürekli en iyisini yapma çabası ise iş ve akademik hayatta zamanla tükenmişlik sendromuna yol açabilir. Kişi, bir noktada fiziksel ve zihinsel olarak bitkin düşer.
Mükemmeliyetçilik, aynı zamanda erteleme alışkanlığını da tetikleyebilir. Kişi, işin mükemmel olamayacağı düşüncesiyle ya da başarısızlık korkusuyla başlamaktan kaçınır. Mükemmel olmayı başaramayan bir kişi, zamanla kendine olan güvenini kaybeder. Başarılarına rağmen, yeterince iyi olmadığını düşünme eğilimindedir.
Beraberinde birçok zorlayıcı ve yorucu sonuçları getirdiğinden, mükemmelliyetçilikten kurtulmanın yolları aranabilir. İşte yapabileceğiniz birkaç şey:
Kusursuzluğun İmkansız Olduğunu Kabul Edin: İlk adım, mükemmel olmanın imkansız olduğunu fark etmektir. Kimse her zaman her şeyde mükemmel olamaz. Hatalar, öğrenme ve büyüme sürecinin bir parçasıdır.
"Yeterince İyi" Kavramını Benimseyin: Her zaman en iyisini yapmak yerine, bazen "yeterince iyi" olmanın da değerli olduğunu kabul edin. Bu bakış açısı, üzerinizdeki baskıyı hafifletir ve işlerinizi daha rahat tamamlamanızı sağlar.
Küçük Hedefler Belirleyin: Büyük ve mükemmel sonuçlara odaklanmak yerine, küçük ve yönetilebilir hedefler belirleyin. Adım adım ilerlemek, başarı hissini artırır ve stres seviyesini düşürür.
Gerçekçi Beklentiler Geliştirin: Hedefleriniz ve beklentilerinizin gerçekçi olduğundan emin olun. Kendinize aşırı baskı uygulamak yerine, başarabileceğiniz makul seviyelerde performans göstermeye odaklanın.
Kendinize Şefkat Gösterin: Hata yapmak insanidir. Kendinize karşı daha nazik olmayı ve mükemmel olmasanız bile değerli olduğunuzu hatırlayın. Öz-şefkat, mükemmeliyetçiliği aşmanın en güçlü yollarından biridir.
Yardım Alın: Eğer mükemmeliyetçilik hayatınızın her alanını etkiliyorsa, bir uzmandan profesyonel destek almak, bu düşünce yapısıyla başa çıkmada oldukça faydalı olabilir. Terapi veya danışmanlık, mükemmeliyetçilikle başa çıkmak için etkili yollar sunabilir.
Mükemmeliyetçilik, ilk başta başarıya giden yolda bir araç gibi görünse de, zamanla zihinsel, duygusal ve hatta fiziksel sağlığınıza zarar verebilir. Kendinize karşı şefkatli olmak, gerçekçi hedefler belirlemek ve başarıyı yeniden tanımlamak, bu sağlıksız alışkanlıktan kurtulmanın anahtarıdır. Mükemmel olmak zorunda değilsiniz, sadece kendinizin en iyi versiyonu olmanız yeterli.
Uzman Klinik Psikolog İlkay Kılıçarslan Çetintaş
Opmerkingen